یکی از نکاتی که در مصاحبه چهارشنبه اخیر آقای عراقچی در برنامه گزارش خبری بیان شد، بحث تضمین ها بود که ایشان مهمترین تضمین ما را در  اجرای برجام ، بازگشت پذیری توافق بیان کردند:
«غیر از تضمین‌های کتبی که از اینها گرفته شده و مصوباتی که صادر شده که قطعا یک اطمینان صد در صد نهایی ایجاد نمی‌کند، تضمین اصلی که در برجام وجود دارد اختیار و توان بازگشت پذیری در برنامه ماست. هر لحظه با نقض تعهدات از سوی آنها مواجه شویم، می‌توانیم برنامه خود را به وضعیت قبل بازگردانیم. ممکن است برخی قسمت ها با تاخیر صورت گیرد و برخی سریع‌تر و مهم این است که این بازگشت پذیری وجود دارد.»

در نامه ای که فردای انتشار نامه “اعلام تأیید مشروط در خصوص اجرای برجام” رهبری از سوی رئیس جمهور منتشر گردید نیز عباراتی در خصوص دستور کتبی اوباما در رفع تحریم ها بیان شده است: 
«در تاریخ 26 مهرماه 1394 یعنی روز تصویب، رئیس جمهور آمریکا و شورای وزیران اتحادیه اروپا به‌صورت کتبی و رسمی برچیده شدن تمامی تحریم‌های اقتصادی و مالی ظالمانه و غیرقانونی خود را در چارچوب تعهداتشان در برجام اعلام نموده و آن‌را به‌عنوان سند قانونی در روزنامه‌های رسمی خود منتشر کردند.»

توجه به اظهارات آقایان روحانی و عراقچی بعد از دستورات مقام معظم رهبری از این جهت اهمیت دارد که ایشان گرفتن تضمین کتبی از رییس جمهور آمریکا در خصوص لغو تحریم ها و باقی نگذاشتن زیرساخت تحریم ها را به عنوان یکی از شروط تأیید برجام اعلام کردند:
«از آنجا که پذیرش مذاکرات از سوی ایران اساساً با هدف لغو تحریمهای ظالمانه‌ی اقتصادی و مالی صورت گرفته است و اجرائی شدن آن در برجام به بعد از اقدامهای ایران موکول گردیده، لازم است تضمین‌های قوی و کافی برای جلوگیری از تخلّف طرفهای مقابل، تدارک شود، که از جمله‌ی آن اعلام کتبی رئیس‌جمهور آمریکا و اتّحادیه‌ی اروپا مبنی بر لغو تحریمها است. در اعلام اتّحادیه‌ی اروپا و رئیس‌جمهور آمریکا، باید تصریح شود که این تحریمها بکلّی برداشته شده است. هرگونه اظهاری مبنی بر این‌که ساختار تحریمها باقی خواهد ماند، به‌منزله‌ی نقض برجام است.»
البته قبول داریم که این برگشت پذیری باید به عنوان بزرگترین تضمین ما اخذ می شد ولی به چند دلیل می توان ادعا کرد که این مسئله به خوبی محقق نگردیده است:
1- مدت و هزینه برگشت پذیری ما در خصوص مواردی که از دست می دهیم با مدت و هزینه برگشت پذیری اقدامات طرف مقابل متوازن نیست و در برخی موارد 2 سال، 4 سال و حتی بعضاً به 8 سال زمان و هزینه های سنگین برای بازگشت نیاز داریم و این در صورتی است که طرف مقابل در زمانی کمتر از 2 سال تمام تحریم هایی که ادعای لغو یا تعلیقشان وجود دارد را می تواند با مکانیزم ماشه برگرداند.
2- این که در اجرای برجام ، ابتدا ما اقدامات مان را انجام دهیم و سپس در صورت تأیید آژانس (به عنوان داور بد سابقه)، آنها نیز شروع به برداشتن گام های خود بنمایند موجب می گردد تا عملاً اقدامات ما در این مدت، برگشت پذیری بسیار سخت تری داشته باشند و نباید فراموش کرد که داوری سیاسی آژانس در پایان دولت اصلاحات نیز اتفاق افتاد و موجب شد ما 2 سال در انتظار گزارشی بمانیم که قرار بود 6 ماهه تنظیم گردد.
3- وقتی طرف مقابل بازگشت پذیری سهل و آسانی دارد و بسترهای تحریم ها را حفظ کرده و طرف ما زیرساخت های متعدد هسته ای خود را تخریب یا اکسید نموده است، عملاً طرف ایرانی همیشه باید محتاط تر عمل کند و این مانع شجاعت در بازگشت و حتی تهدید به بازگشت خواهد شد.
نتیجه: بحث دیگر این که اگر برگشت پذیری ذکر شده در برجام، یک تضمین مناسب برای اجرای برجام تلقی می گردید، مطمئناً مقام معظم رهبری بر اخذ تضمین لازم در خصوص عدم بکارگیری “جمله باقی ماندن زیرساخت تحریم ها” در نامه شان تاکید نمی نمودند و می طلبد این همه ادعای دولتمردان در خصوص تأمین نظرات رهبری، در خصوص این تضمین که یکی از شروط تأیید برجام از سوی رهبری است را هر چه سریعتر شاهد باشیم.

بعد از تصویب برجام چند جمله در خصوص نهادها و شخصیت های موثر و مرتبط با این برجام را بیان می کنم:

1- بابت داشتن چنین رهبری به مردم تبریک میگویم چون ایشان علی رغم این که هرگز نسبت به مذاکرات و نتایج آن خوشبین نبوده و نیستند، لیکن با حمایت و تأکید بر حفظ مسیر قانونی به دولت و کسانی که به دولت رأی داده بودند این فرصت را قائل شدند تا حاصل شعار مذاکره با آمریکا در بحث هسته ای را عملاً حین مذاکرات و بعد از توافق مشاهده کنند؛ البته اگر چه برخی دولتمردان یا نمایندگان موثر مجلس تلاش کردند تا با ادعاهای کذب از رهبری برای تأیید برجام هزینه کنند، اما ایشان صرفاً با دعوت به رعایت چارچوب های قانونی، تبیین خطوط قرمز و درخواست دقت نظر برای تصویب برجام، دست نهادهای قانونی را در تصویب برجام باز گذاشتند.
2- بعد از تصویب برجام از دولت توقع می رود با توجه به شعارهایی که در ارتباط داشتن مشکلات آب و هوا و نان و اشتغال مردم با تحریم کرده بودند، به این ادعا جامه ی عمل بپوشانند و حقاً تمام مشکلات کشور را آنطوری که شایسته این مردم است حل نمایند و البته این توقع بی جا نیست و خود شخص رئیس جمهور نیز در آخرین همایش استاندارن به این مسئله اشاره کرده بودند که بعد از برجام دیگر هیچ بهانه ای برای وجود مشکلات پذیرفته نخواهد بود.
3- بابت چنین دولتی به مردم عزیز ایران تسلیت می گویم، دولتی که علی رغم صراحت اصول 75 و 77 و 125 قانون اساسی و تأکید مقام معظم رهبری برای طی روند قانونی در مجلس، از دادن لایحه استنکاف نمود تا وکیل الدوله هایش در مجلس بتوانند به جای برجام، طرحی را در جهت رفع تکلیف، اصطلاحا به تصویب مشروط برسانند که این رفتار دولت بدعتی تلخ برای نظام تصمیم گیری در کشور بود به خصوص این که دولت قبل از طی مراحل قانونی آن، شروع به انجام تعهداتی نمود که اجرایشان هم براساس قوانین قبلی و هم به لحاظ عدم تصویب برجام، مجاز نبود.
4- بابت چنین مجلسی به همه ی مردم ایران تسلیت می گویم، متأسفانه در رأس مجلسی که حاصل نمایندگان منتخب مردم است، افرادی حضور دارند که به راحتی به رهبری و دفتر ایشان دروغ بستند و قبای وکالت دولت را بر ردای وکالت ملت ترجیح دادند و مجلس این نهادِ نماد دموکراسی را به مظهری از دیکتاتوری عده ای لابی گر تبدیل کردند. حقیقتاً این که چند رفیق اصولگرایی و شریک اصلاح طلبی در مسیر بررسی و تصویب یک طرح بسیار مهم، قوانین و آیین نامه ها را زیرپا می گذارند و انواع تعهدات بلندمدت و بعضاً ابدی را ظرف مدت تنها 20 دقیقه و بدون اجازه برای شنیدن پیشنهادات به تصویب می رسانند، یک مصیبت عظماست، مصیبتی که موجب گریستن برخی نمایندگان گردید.
5- بابت شورای محترم نگهبان تسلیت می گویم، وقتی بسیاری از کارشناسان و شخص مقام معظم رهبری می فرمایند نفوذ در برجام رخ داده است، این توقع می رفت که بابت قاعده ی نفی سبیل و اصول 152 و 153 قانون اساسی، شورای نگهبان نسبت به این مسئله حساسیت نشان دهند و اگر چه این که در یک شورا که مرکب از منتخبان رهبری و مجلس است مسئله ای با این اهمیت با آرای قاطع و بدون ارجاع برای اصلاح اشتباهات تصویب می شود، موجب ناراحتی است چرا که توقع ما از این شورای عزیز و حیاتی، حفظ و حراست از حریم اسلام و قانون اساسی است و اگر قرار است جایی به مصلحت سنجی مبتلا شود، یقیناً آن نهاد، شورای نگهبان نیست بلکه مجمع تشخیص مصلحت است، مجمعی که برای مهر زدن پای همین مصلحت ها تأسیس شده است، بحث دیگر این که شاید همه بگویند این شورا تنها طرح مجلس را تصویب کرده است و نه برجام را ولی به زعم حقیر این طرح در واقع برجام را تأیید کرده و تنها برایش چند شرط گذاشته است که در هر صورت مانع تأیید برجام نمی گردد، اساساً به زعم حقیر نه این طرح اصول 75 و 77 و 125 را پوشش می دهد و نه از مجلس و شورای نگهبان رفع تکلیف می نماید.
6- به مردم و به خصوص امت حزب الله بابت تحمل بالا و ممانعت از ایجاد فضای دو قطبی و چالشی در کشور تبریک می گویم، اگر چه برخی از مردم نسبت به این توافق انتقادات جدی و به جایی داشتند، اما همواره حتی در آن مرحله که به اذن رهبری انتقادشان را در حضور چند روزه در کنار مجلس به نمایندگان رساندند و با درخواست رهبری هم متوقف کردند، از مسیر قانون و ادب و اخلاق خارج نشدند که این مسئله جای تبریک دارد و این در صورتی است که حقیقتاً هم به لحاظ محتوای برجام و هم به لحاظ مسیر غیرقانونی که با مهندسی دولت و برخی وکیل الدوله ها طی شد، اعتراضات و انتقادات، کاملاً قابل دفاع بودند و کاش همه جریانهای سیاسی بتوانند اعتراض خود و حتی حامیان شان را بدون توهین، تهییج، تحمیل و تخریب و تحریق انجام دهند و این در حالی بود که هاشمی، روحانی و اعوانشان مدام عدم تأیید برجام را موجب ناامنی داخلی و تلویحاً به عنوان یک تهدید مطرح می کردند.
7- بابت خطراتی که به واسطه اجرای این برجام ممکن است برای کشور ایجاد شود برای سپاه و نهادهای نظامی و امنیتی و مردمی نهایت آمادگی و هوشیاری آرزو می کنم که البته همانطوری که در همین چند روز شاهد بودیم ایشان خود متوجه لزوم صلابت و جسارت بیشتر در جهت افزایش بازدارندگی توان دفاعی هستند و نه تنها در کشور بلکه در منطقه نیز بر ایفای نقش خود عملاً تأکید دارند.

دیروز در مجلس، در این نماد مردمسالاری، شمه ای از دیکتاتوری عریان و محض را شاهد بودیم، طرحی که بررسی اش در کمیسیون برجام 40 روز به طول انجامیده بود و کلیاتش 1 روز، در نهایت جزییاتش در عرض 20 دقیقه تنها به پشتوانه دو سه ساعت لابی گری های دو یا سه نفره جمع بندی شد.

و آنان که دیروز در برابر این دیکتاتوری ساکت ننشستند و سخن گفتند، همچنان همان قشری بودند که ایشان را به لفظ دلواپس تحقیر می کنند، همان ها که دلواپسان دشنه بر امنیت ملی و خدشه بر منفعت کشور و خدعه و نفوذ در وحدت ملی اند، آری همچنان همان ها بابت دیکتاتوری عریان آن دو سه لابی گر اعظم و در برابر چشم برخی بی خیالان ساده اندیش که مسخ شده نشسته بودند، غیورانه ایستادند، فریاد زدند، اشک ریختند و البته جا نزدند هرچند می دانستند که فردا برایشان تیتر خواهند زد اشک دلواپسان درآمد باز.

دیروز بازهم همان زاکانی و زارعی جانباز و مبارز به میدان آمدند، همان که در زمان جنگ نیز دلواپس بودند همچنان دلواپس مردم و کشور و انقلابند و همان ها که قبلاً از جان و مال و عزت و اعتبارشان هزینه کردند، هنوز هم در راه مقدس مسائل مهم کشورشان بی پروا ولی اخلاق مدار هزینه می دهند و امروز همان ها که زمانی بابت حضورشان در جبهه مسخره شدند بابت ایستادنشان در مجلس فرمایشی به سخره گرفته می شوند.

و دیروز در مجلس، تاریخ نیز در زمره دلواپسان ایستاده بود و تصویب کاپیتولاسیون را به نمایندگان خاطر نشان می کرد، او هم با زبان بی زبانی تلاش کرد تا بی خیالان ساده اندیش را درسی تاریخی یادآوری کند، لیکن امان از آنان که خیلی زود هم تاریخ کشور خود را فراموش کردند و هم تاریخ معاصر همان کشورهایی که بابت امضای خوشخیالانه ی توافقات مشابه، آماج هجمه ی بدخواهان بدعهد و دون صفت گردیدند.

دیروز بزرگان قومی که تنها چندسال موسی شان را در میان ندارند و از فیض برادرش برخورداند، بابت سوراخی که در سامری برجام برایشان صدا می دهد، خداپرستی را به کدخداپرستی فروختند و هارون هر چه تلاش کرد تا سوراخ های نفوذ را به ایشان نشان دهد، گوششان بدهکار نبود.

و چنین مجلس و دولتی را که گوساله ی سامری را بپرستند چه نیاز به این که شیطان با ایشان بستیزد؟! امروز نقشه عوض شده است، دیگر دنبال براندازی نیستند، از داخل قرار است نفوذ کنند تا استحاله شدن را رقم بزنند، امروز تذبذبِ بزرگترین دشمن شیطان، بهترین مانور برای قدرت نمایی است حتی بیش از این که به فکر براندازی مستقیم باشند، و دیدید که اوباما چه راحت در برابر خبرنگاری که پوتین را بابت حمله به داعش قهرمان جهانی معرفی می کرد خود را بابت مهار ایران قهرمان خواند و این چنین است که حریف حاضراست برای دست دادن با ظریف کنار مستراح کشیک بکشد و بیچاره وزیری که بی خیال و ساده اندیش این را از عزت و قدرت خود بداند و او نمی داند که دست دشمن را بر سفره ی مجاهدت امام و رهبر و شهدا و جانبازان و دردکشیدگان این کشور دراز کرده است.

آری! امروز به آنان که مدام شعارها و آرمان های امام و انقلاب را به هزینه کردن از جیب مردم تعبیر و تخطئه می کنند باید گفت شما به چه مجوزی دست شیطان را بر خوان تاریخ سرشار از عزت و شرف این ملت که به خون هزاران شهید فراهم شده بازگذاشته اید؟!

اخیرا جناب هاشمی اعلام کردند که “دولت قبلی هیچ توفیقی در مذاکرات نداشته اند و این پیروزی مدیون دولت تدبیر و امید است” لیکن به نظر می رسد هرگونه مقایسه ای در هر مسئله ای، باید در شرایط مشابه صورت گیرد و مطالبی که در این خصوص تقدیم می گردد بیش از این که در جهت مقایسه عملکرد دو گروه مذاکره کننده هسته ای باشد، شرحی از شرایط متفاوت و تحلیل عملکردی دو گروه است:

تیم قبلی مذاکره کننده هسته ای :
مذاکرات هسته ای در دولت قبل با مسئولیت دولت های نهم و دهم نبود و این مسئولیت به دبیرخانه شورای امنیت ملی سپرده شده بود، دولت قبل در حالی مذاکرات را آغاز کرد که به خاطر تیم مذاکرات هسته ای دولت اصلاحات ما زیر بار 2 سال تعلیق هسته ای و بدعهدی آژانس شده بودیم و بازگشایی تأسیسات هسته ای مقارن شد با ترک میز مذاکره از سوی گروه 5+1 و شروع صدور قطعنامه های شورای امنیت که طی قریب حدود یکسالی که از این قطعنامه ها و فشارهای شان گذشت، کشور به لحاظ اقتصادی و مدیریتی شرایط آرامی را در دولت نهم سپری می کرد که در هر صورت مقاومت های ایران به ثمر نشست و گروه 5+1 که دیدند ایران هم شرایط مناسبی دارد و هم در حال پیشرفت هسته ای است به ناچار بدون پیش شرط تعلیق به میز مذاکره بازگشتند و یکسال و اندی از این بازگشت گذشته بود که وسط مذاکراتی که در آن زمان موضوعش تهیه سوخت 20 درصد برای نیاز درمانی کشور بود، فتنه ای که محوریتش را (براساس گزارش مراکز مختلف امنیتی)، جناب هاشمی رفسنجانی برعهده داشتند، باعث تا این بار، هیأت مذاکره کننده غربی، 14 ماه میز مذاکره را ترک و به جایش شروع به تشدید تحریم ها کنند،‌ تحریم هایی که به قول صادق خرازی (اصلاح طلب قدیمی)، خود اصلاح طلبان به دشمن گرا دادند و از زمستان 90 نیز (به فرموده رهبری)، تحریم ها به فاز جنگ اقتصادی وارد شدند و این تحریم های هدفمند با برخی سوءمدیریت های دولت دهم و برخی حواشی که بین قوا ایجاد شد، موجب تضعیف پشتوانه مذاکره کنندگان گردید، حدود یکسال آخر دولت دهم هم که به امید بازگشت خستگان از انقلاب و تأثیرگذاری بیشتر تحریم ها عملا میز مذاکره را رها کردند و اگر سرگروه مذاکره کننده قبلی فقط کمی غیرانقلابی عمل می کرد، با انعقاد یک توافق کوتاه مدت از نوع ژنو، پای پیروزی انتخاباتی خود را مهر می زد، ولی چنین نکرد و کار را در عین صدق نیت به گروه بعد واگذار کرد و با این وجود در تمام این مدت به همت مذاکره کنندگان، دولت و مقاومت مردم، برگ برنده های متعددی از سوخت 20 درصد، 5 درصد، تکنولوژی های جدیدتر، افزایش سانتریفیوژها و مراکز بیشتر و امن تر هسته ای کسب کردیم تا گروه مذاکره کننده ی بعدی با دست خالی به میز مذاکره نرود و در تمام این مراحل نیز از ارائه گزارش به رسانه ها، مجلس شورای اسلامی و مجلس خبرگان هیچگونه ابایی وجود نداشت و همواره نیز به اعضای گروه 5+1 به صورت یک مجموعه نگاه کرد و از باج خواهی و چانه زنی یک به یک ایشان ممانعت نمود و در نهایت در حالی که به اقرار مستندات مذاکرات، طرف دیگر مذاکره کننده به پذیرش حق غنی سازی ایران و برداشتن تحریم ها قانع شده بود و در حین هم سنگ سازی گام های توافق عملاً مذاکرات به دولت بعد تحویل شد.

تیم فعلی مذاکره کننده هسته ای :
بزرگترین عامل به قدرت رسیدن جناب روحانی، هجمه به شیوه تیم قبلی مذاکره کننده هسته ای از طریق اتهامات کذبی مانند بیانیه خوانی و تمامیت خواهی بود که چه در این هجمه و چه در تشکیل آن ائتلاف دروغین بین اصولگرایان، شخص علی اکبر ولایتی، نقش کلیدی و آقایان ناطق و هاشمی نقش پشت پرده را ایفا کردند. همزمان با پیروزی دولت یازدهم، مسئولیت این مذاکرات از شورای امنیت ملی به وزارت امورخارجه دولت یازدهم منتقل شد و در گام اول اعلام شد که از این پس مذاکرات هسته ای به مردم، رسانه ها و حتی مجلس گزارش داده نخواهد شد، در گام دوم کلی از برگ برنده هایمان اعم از برخی پیشرفتها یا غنی سازی ها یا ذخیره ها را بدون هیچ ستاده ای و قبل از آغاز جدی مذاکرات و یا در همان توافق 6 ماهه بدون مابه ازای واقعی متوقف و یا خنثی )و یا اکسید) کرد، در گام سوم با ادعای خالی بودن خزانه، سیاه نمایی مطلق و ارتباط دادن نان، هوا و آب مردم به تحریم، توان چانه زنی ما را به اقل رساندند، در گام چهارم با تک تک اعضای گروه 5+1 مواجه شدند و هرکدام در مواقع حساس به تنهایی در برابر ایران اقدام به چانه زنی کردند و بدتر از همه این که این قدرت چانه زنی به صورت طولانی مدت تحت عنوان ماشه ی بازگشت تحریم ها به هرکدامشان تحویل شد، تا با اعتراضی از سوی هرکدامشان (به هر بهانه ای)، بتوانند تحریم ها را برگردانند و حال این که ما باید صرفا با گروه 5+1 طرف می شدیم نه به تک تک شان که تأثیر این اشتباه هم در روند مذاکرات و هم در نتیجه مذاکرات تأثیرات شگرفی گذاشت و در گام پنجم تلاش برای ارتباط دادن بین توافق هسته ای و آینده ی سیاسی دولت یازدهم که این مسئله هم از سوی مذاکره کنندگان ما و هم از سوی مذاکره کنندگان طرف مقابل بارها بیان شد که نشان از برداشت سیاسی دولت یازدهم از مذاکرات هسته ای داشت و در گام ششم نیز اقدام به تهیه برجامی نمودند که در آن خطوط متعدد قرمز نظام اعم از بازرسی از مراکز امنیتی و نظامی، بازجویی ازدانشمندان هسته ای، محدودیت شدید و بلند مدت توان هسته ای، غیر متوازن بودن اقدامات اجرایی و بدتر از همه باقی ماندن ساختار تحریم ها نقض شده است و در گام هفتم نیز با اقدام عملی در جهت حذف جایگاه قانونی مجلس (طبق اصل 77 قانون اساسی) و نشنیده گرفتن توصیه ی خصوی رهبری و با به بازی گرفتن احساسات مردمی که در تمام روند مذاکرات و حتی هنوز در جریان جزییات مذاکرات قرار نگرفته اند تلاش می کند تا یک تعهد سنگین و بلندمدت را بر مردم، کشور، نظام و دولت های آینده کشور تحمیل نماید. در خصوص عملکرد مذاکره کنندگان هسته ای دولت یازدهم در کنار تمام این موارد باید به تلاش و تحرک گسترده ایشان برای اتمام مذاکرات اشاره کرد که مورد توجه رهبری نیز قرار گرفت، لیکن همانطوری که رهبری فرمودند ایرادات و اشکالات برجامی که حاصل مقاومت مردم، مجاهدت دانشمندان و فعالان هسته ای، تلاش تیم های مذاکره کننده هسته ای و دولت های مختلف است باید در نهایت با واکاوی دقیق و از طریق قانونی مجلس کشف و اصلاح گردد.